Wat is softwarekwaliteit? In gesprek met Ger Cloudt.

“Kwaliteit gaat niet alleen over processen en code. Het gaat om gedrag en mindset. Om de cultuur waarin engineers de ruimte krijgen om hun werk goed te doen. Daar begint softwarekwaliteit.” 

Ger Cloudt werkt al jaren in het vakgebied van software, mensen en organisaties. Inmiddels is hij software quality manager bij ASML, maar zijn loopbaan begon meer dan veertig jaar geleden met zijn eerste assembler-programma. “Het werd een spaghetti-code waar ik zelf nauwelijks meer uitkwam,” vertelt hij lachend. “Maar dat was de les die ik moest leren. Zonder structuur geen kwaliteit.” 

Die les kreeg hij vroeg. Bij zijn tweede opdracht werd hij begeleid door een mentor die hem leerde werken met pseudocode en gestructureerd ontwerpen. Sindsdien staat kwaliteit centraal in zijn werk, van Philips Medical Systems via NXP tot Bosch en nu ASML. In 2020 verscheen zijn eerste boek What is Software Quality?, later uitgebreid tot een tweede editie. 

Wat is softwarekwaliteit eigenlijk?

De titel van zijn boek is een vraag die niet één antwoord heeft. “Vraag het aan een gebruiker,” vertelt Ger, “en je hoort of de software doet wat het moet doen. Vraag het aan een engineer, dan zal er veel meer op de inhoud worden gefocust, is het goed ontworpen? Een projectmanager zal het hebben over deadlines en budget, terwijl een CFO vooral kijkt naar return on investment.” 

Kwaliteit is dus altijd contextafhankelijk. Het gaat niet alleen over code, maar ook over processen, gebruikerservaring, beveiliging, cultuur en uiteindelijk zelfs de waarden van een organisatie. 

In zijn boek maakt Ger dit inzicht concreet met een model. Het 1+3 Software Quality Model bestaat uit vier kwaliteitstypes, waarvan er één de drie andere mogelijk maakt. Organizational Quality vormt het fundament: vakmanschap, samenwerking, de juiste mindset, een stabiele infrastructuur, duidelijke doelen, de beste tools en volwassen processen. Midden in het model staat daarom het woord enables. 

Daaronder zie je drie domeinen die dagelijks bij softwareontwikkeling terugkomen: 

• Design Quality – scheiding van verantwoordelijkheden, modulariteit, onderhoudbaarheid, efficiëntie. 

• Code Quality – clean code, unit tests, portability, static code analysis. 

• Product Quality – functionaliteit, security, usability, betrouwbaarheid. 

“Als je die Organizational Quality niet op orde hebt,” zegt Ger, “dan kun je het woord ‘enables’ weghalen en er ‘disables’ voor in de plaats zetten.” Zijn punt: zonder bijvoorbeeld een cultuur waarin engineers de ruimte krijgen, blijven de andere drie dimensies hol. 

Daarmee benadrukt hij dat softwarekwaliteit niet begint bij code, maar bij gedrag. “Je moet een cultuur hebben waarin mensen fouten mogen maken, waarin samenwerken en leren centraal staan. Als die ruimte ontbreekt, zul je ook geen kwaliteit krijgen.” 

Van waterval naar agile

In veertig jaar zag Ger de softwarewereld veranderen. Toen hij begon, werkten teams nog volgens het watervalmodel. Eerst alle requirements verzamelen, dan design, dan bouwen, en pas op het einde testen. Inmiddels is agile de standaard. 

“Die verandering heeft veel goeds gebracht,” zegt hij. “Maar er zit ook een keerzijde aan de moderne tools. Omdat alles sneller gaat en je directe feedback krijgt, denken mensen soms minder na. Vroeger moest je je code driedubbel checken voordat je hem inleverde; nu druk je op F5 en zie je het resultaat. Dat gemak kan ook leiden tot slordigheid.” 

Cultuur en psychologische veiligheid

Een ander belangrijk thema in de visie van Ger is psychologische veiligheid. In sommige culturen speelt gezichtsverlies een grote rol. Dat kan leiden tot foutvermijdend gedrag. “Maar fouten maken is juist essentieel om te leren,” legt hij uit. “Een organisatie moet niet alleen zeggen dat dit mag, maar het ook in gedrag laten zien dat fouten gemaakt mogen worden, op alle managementlagen.” 

Volgens Ger gaat het om consistent gedrag: “Als een CEO zegt dat fouten maken mag, maar een middle manager medewerkers afrekent op missers vanwege de targets, dan gaat het mis. Mensen kijken niet alleen naar woorden, maar vooral naar daden.” 

In zijn model valt dit onder organizational quality. Het gaat om de cultuur de waarden die de basis vormen. Daar begint kwaliteit. 

De les voor nieuwkomers en organisaties 

Juist dit punt raakt aan het werk van Motopp. Wij begeleiden hoogopgeleide nieuwkomers naar een baan in de IT. Daarbij zien we steeds hetzelfde patroon terug. Zoals oprichter Jan Princen uitlegt: “Veel van de mensen met wie wij werken zijn opgegroeid en gevormd in een andere context. Hun werkervaring komt vaak uit landen waar snelheid en kosten prioriteit nummer één zijn. Dat bepaalt de keuzes die ze maken. Natuurlijk kunnen slimme mensen alles leren, maar begrippen als kwaliteit hebben voor hen vaak een heel andere lading. Precies daar zitten de uitdaging en de kans.” 

Ger herkent dit. “Wil je succesvol zijn als professional in een nieuw land, verdiep je dan in de cultuur. Elk Nederlands bedrijf heeft zijn eigen plek op het spectrum van controle versus flexibiliteit. Het helpt om jezelf af te vragen: waar voel ik me thuis? En hoe pas ik me aan zonder mezelf te verliezen?” 

Bedrijven die erin slagen ruimte te bieden, plukken daar de vruchten van. Juist nieuwkomers brengen vaak de creativiteit, flexibiliteit en drive die teams vooruithelpen, mits ze de kans krijgen om fouten te maken, te leren en te groeien. 

Workshop voor de Motoppers  

Donderdag 18 september gaf Ger Cloudt een workshop aan de Motoppers. Het was een leerzame en interessante sessie over kwaliteit en de verschillende aspecten daarvan.